Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт зохицуулалтын газрын Эм хангамжийн газрын дарга Г.Цэцэнсанаа цаг үеийн асуудлаар ярилцлага өглөө.
Яг одоогоор ямар эм, эмийн хэрэгсэл тасалдсан байгаа вэ?
Коронавиурст халдвар (КОВИД-19)-ын цар тахал гарсантай холбоотойгоор болон томуу, томуу төст өвчний тархалт жил бүрийн аравдугаар сараас эхлээд гуравдугаар cap хүртэл өндөр байдагтай холбоотойгоор зарим нэрийн эм, эмнэлгийн хэрэгслийн эрэлт эрс нэмэгдэж, хомсдох эрсдэл үүссэн. Тухайлбал, хүүхдэд хэрэглэгддэг зарим нэрийн нянгийн эсрэг эмүүд болох Флемоклав солютаб, Амоксиклав нь зах зээлд тасалдаж байна. Гэхдээ бусад улсаас бүртгэлтэй, тодруулбал, БНСУ-ын болон дотоодын үйлдвэрийн ижил үйлдэлтэй нянгийн эсрэг эмүүд бүрхүүлтэй шахмал, капсул хэлбэрээр зах зээл дээр байгаа.
Ямар шалтгаанаас үүдэн эм тасалдаж байгаа вэ?
Монгол улсын эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд хэрэглэгдэж байгаа нийт эм, эмнэлгийн хэрэгслийн 10 орчим хувь буюу давхардсан тоогоор 1600 гаруй төрлийн бүтээгдэхүүнийг дотоодын 43 эм, эмнэлгийн хэрэгслийн үйлдвэр хангаж, үлдсэн 90 орчим хувийг импортлон оруулж ирж байна. Коронавируст халдвар (КОВИД-19)-ын улмаас 2021 оны 10 дугаар сараас эхлэн БНХАУ-ын Монгол улстай хиллэдэг боомтууд хаагдах, хязгаарлах зэрэгтэй холбоотойгоор эм, эмнэлгийн хэрэгслийн ачаа боомт дээр их хэмжээгээр саатаж, ханган нийлүүлэх байгууллагууд эм, эмнэлгийн хэрэгслийг импортоор татан авахад 2-оос доошгүй сарын хугацаа шаардагдаж байна. БНХАУ-д Коронавируст халдвар (Ковид -19)-ын тархалт тогтмол нэмэгдэж байгаагаас шалтгаалан тус улс хөл хорио тогтоох, дотооддоо эмийн нөөц бүрдүүлэх зорилгоор гадагшаа экспортлох хориг тавих, хилийн хатуу хязгаарлалтыг үргэлжлүүлж байгаа нь эрсдэлийг нэмэгдүүлж байна. Түүнчлэн Украин улсад болж байгаа цэргийн ажиллагаатай холбоотойгоор манай улсад Украин, ОХУ, Европын улс орнуудаас импортолдог эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хангамж, нийлүүлэлт хүндрэх эрсдэлтэй байгаа. Мөн арилжааны банкууд гадаад гүйлгээнд хязгаарлалт хийсэн нь эм, эмнэлгийн хэрэгслийн төлбөр хугацаандаа төлөгдөхгүйгээс татан авалт хийгдэхгүй, улмаар тендерийн нийлүүлэлт хоцрох, зах зээлийн тасалдал үүсэхэд нөлөөлж байна.
Эмийн үнэд өөрчлөлт орсон уу. Эмийн үнэ нэмэгдэх үү?
Манайд зах зээл дээр буй эмийн 90 орчим хувь нь импортоор орж ирдэг бөгөөд эм, эмийн түүхий эдийн дийлэнх хувь нь БНХАУ-аас экспортлогдох болон дамжин импортлогддог. Өнгөрсөн оны 10 дугаар сараас хойш БНХАУ хилээ хаасан, Украин улсад болж байгаа цэргийн ажиллагаатай холбоотойгоор эм, эмнэлгийн хэрэгсэл ханган нийлүүлдэг компаниуд өөр маршутаар татан авалт хийх, ачаа тээврийн ариутгал, халдваргүйтгэл хийх зэрэг нэмэлт зардлууд гарч байгаатай холбоотойгоор тээвэрлэлтийн зардал өссөн. Тухайлбал, 2019 онтой харьцуулахад автозам болон төмөр замын тээврийн зардал 3 дахин, агаарын тээврийн 3 дахин тус тус нэмэгдсэн байна. 2021 оны сүүлийн хагасаас ачаа тээврийг чингэлэгт ачих үнэ 8,000 юаниас 50,000-100,000 юань болж, агаарын тээврийн хувьд 1 кг ачаа тутамд 2-3 ам.доллараар өссөн байна. БНХАУ-ын Эрээн, Тяньжин боомтуудад ачаа тээврийн хүлээгдэл ихтэй байгаа тул энгийн үед газраар татан авдаг ачааг онгоцоор тээвэрлэхэд тухайн бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдэж байна. Түүнчлэн Коронавируст халдвар (Ковид-19) цар тахлын улмаас дэлхий дахинд эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, түүхий эдийн эрэлт, хэрэгцээ эрс нэмэгдэн, хомсдол үүсэж байгаа нь эмийн үнэд нөлөөлж байна. Тухайлбал, үндэсний үйлдвэрүүдийн гаднаас авдаг эмийн түүхий эдийн үнэ 2019 онтой харьцуулахад 20 хувиар нэмэгдсэн.
Хэзээ тасалдсан эм, эмнэлгийн хэрэгслүүдийг оруулж ирэх вэ?
Манай газраас улсын хэмжээнд эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээнд нэн шаардлагатай байгаа, тасалдах үүсэх эрсдэлтэй эм, эмнэлгийн хэрэгслийн нөөц, хэрэгцээг тооцоолж, ЭМЯ болон МИАТ ТӨХК хамтран 6 удаагийн тусгай үүргийн нислэгээр 2021 оны 11 дүгээр сард БНСУ, БНХАУ, БНЭУ-аас нийт 120 тонн, 2022 оны 01, 02 дугаар сард БНХАУ, БНСУ-аас нийт 65 тонн эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, түүхий эд, материал татан авах ажлыг зохион байгуулсан. Түүнчлэн ЭЭХХЗГ-аас томилогдсон ажлын хэсэг 2022 оны 01-03 дугаар саруудад Дорноговь аймгийн Замын-Үүд суманд ажиллан, Хилийн боомтын зөвлөлтэй хамтран эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, лабораторийн оношлуур, эмнэлгийн тоног төхөөрөмж бүхий 29 чингэлэг ачааг татан авсан. ГХЯ, ЗТХЯ-тай хамтран эхний ээлжинд ачаа ачигдаж, гаалийн бүрдүүлэлт хийж хил нэвтрэхэд бэлэн байгаа хүнсний бүтээгдэхүүн, эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, түүхий эд, эмнэлгийн тоног төхөөрөмж бүхий 126 чингэлгийг дугаар харгалзахгүй 03 дугаар сарын 03-09-ний өдрүүдэд хил нэвтрүүлэх ажлыг зохион байгуулсан. БНХАУ-аас импортлох нэн шаардлагатай эм, эмнэлгийн хэрэгслийн судалгааг ханган нийлүүлэх байгууллагуудаас сар болгон авч, УОК, ГХЯ, ЗТХЯ, ЭМЯ-д хүргүүлэн, БНХАУ-ын талд Нот бичгээр уламжилж, шуурхай татан авах ажлыг зохион байгуулан ажиллаж байна. Гэсэн хэдий ч Хятадын талаас хамаарсан шалтгаанаар ачаа Эрээн болон Тяньжин боомтод саатах, удаашрах асуудал бас байсаар байна. 2022 оны 01-03 дугаар сард нийт 207 чингэлэг ачааны мэдээллийг ноот бичгээр БНХАУ-ын талд хүргүүлсэн бөгөөд 169 чингэлэг ачаа буюу 82%-ийг татан авсан, 15% буюу 31 чингэлэг БНХАУ-ын төмөр замын хуваарьт орсон, удахгүй орж ирэх төлөвтэй байна. Харин орж ирж чадаагүй 7 чингэлэг ачааны мэдээллийг 2022 оны 04 дүгээр сард татан авах шаардлагатай эм, эмнэлгийн хэрэгслийн ачаанд оруулан, нийт 56 чингэлэг ачааны мэдээллийг БНХАУ-ын талд хүргүүлсэн.
Цаашид ямар арга хэмжээ авах вэ?
Үүсээд байгаа нөхцөл байдалтай холбоотойгоор Эрүүл мэндийн сайдын 2022 оны 03 дугаар сарын 29-ны өдрийн А/178 тушаалаар улсын хилээр импортын эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, лабораторийн урвалж, оношлуур, түүхий эдийг саадгүй нэвтрүүлэх ажлын хэсэг байгуулагдан, зохицуулалтын шаардлагатай арга хэмжээнүүдийг авч байна. Түүнчлэн арилжааны банкууд гүйлгээний хязгаарлалт хийснээс компаниуд эм, эмнэлгийн хэрэгслийн захиалга, тээврийн зардлын төлбөрөө шилжүүлэхэд хүндрэл үүсэж байгаа талаар Эрүүл мэндийн яам, Монгол банканд албан бичиг хүргүүлсэн. Гадаад гүйлгээний мэдээллийн судалгааг ханган нийлүүлэх байгууллагуудаас авч нэгтгэхэд 2021 оны 3 дугаар сарын 25-ны өдрийн байдлаар 32,3 тэрбум төгрөгийн эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, 1,8 тэрбум төгрөгийн эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн төлбөрийг шилжүүлэх шаардлагатай байна. Үүний дүнд эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, түүхий эдийн валютын гүйлгээг нэн тэргүүнд тавих чиглэлийг Монгол банкнаас арилжааны банкуудад өгч, долоо хоног бүрийн 2, 4 дэх өдөр хийгддэг валютын дуудлага худалдаагаар хэрэгцээт валютыг өгч эхэлсэн. Энэ мэдээллийг 7 хоног бүр шинэчлэн Монгол банканд хүргүүлэн ажиллаж байна. Үүссэн нөхцөл байдалтай холбоотойгоор эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, түүхий эд, материалын нөөц бүрдүүлэх, үндэсний үйлвэрлэлийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх зорилгоор ханган нийлүүлэх байгууллагуудыг хөнгөлөлттэй зээлд хамруулах судалгааг хийж, хүсэлтийг Монгол банканд уламжилсан. Эрүүл мэндийн сайдын 2021 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдрийн 09, 2022 оны 01 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 02 дугаар албан даалгавруудаар төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлэг, аймаг, нийслэлийн эрүүл мэндийн газар, тусгай мэргэжлийн төвд эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээнд нэн шаардлагатай эм, эмнэлгийн хэрэгслийн 2-оос доошгүй сарын нөөцийг бүрдүүлж, бэлэн байдлыг ханган ажиллах үүрэг өгсөн байдаг. Эрүүл мэндийн байгууллагууд энэхүү нөхцөл байдлыг харгалзан зайлшгүй шаардлагатай эм, мэс заслын болон эмнэлгийн яаралтай тусламж, гемодиализийн тусламж, үйлчилгээнд нэн шаардлагатай эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хэрэгцээг урьдчилан тооцоолж, 3 сарын нөөц бүрдүүлж ажиллах, нөгөө талаас ханган нийлүүлэх байгууллагууд эм, эмнэлгийн хэрэгслүүдийн нөөц, татан авалтыг урьдчилан төлөвлөж, эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний тасралтгүй байдлыг хангаж ажиллах шаардлагатай байна.
