УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар, Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнээр томилох, Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнээс чөлөөлөх тухай” тогтоолд хэсэгчлэн тавьсан Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн хоригийг хэлэлцэх үед УИХ дахь АН-ын бүлэг завсарлага авав.
Ерөнхийлөгчийн хоригийг ЕТГ-ын дарга Ө.Шижир танилцуулав. Улсын дээд шүүхээс санал болгосны дагуу УИХ 2013 оны 12 дугаар сарын 26-ны өдрийн 70 дугаар тогтоолоор Д.Солонго, Ш.Цогтоо нарыг Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнээр томилсон. Үндсэн хуулийн цэцийн эдгээр гишүүн нэг өдөр, нэг тогтоолоор томилогдож, бүрэн эрхийн хугацаа нь нэгэн зэрэг дууссан. Гэтэл Улсын дээд шүүх бүрэн эрхийн хугацаа нь дууссан Үндсэн хуулийн цэцийн хоёр гишүүний оронд нэг хүнийг санал болгосон байх бөгөөд ингэхдээ, тухайн хүнийг Д.Солонго, Ш.Цогтоо нарын хэнийх нь оронд санал болгосноо бүрэн эрхийнхээ дагуу нэг мөр шийдвэрлэхгүй орхигдуулсан нь Үндсэн хуулийн зөрчилд хөтөлж байна гэж Монгол Улсын Ерөнхийлөгч үзжээ.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 8.7-д “Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнд нэр дэвшүүлэх, эгүүлэн татах хуульд заасан үндэслэл бий болсноос хойш 30 хоногийн дотор санал гаргах” нь зөвхөн Улсын дээд шүүхийн бүрэн эрх байхаар хуульчилсан. Энэ хүрээнд ЕТГ-аас Улсын дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгчид хандаж, Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнд санал болгосон Ж.Эрдэнэбулганыг бүрэн эрхийн хугацаа нь нэгэн адил дууссан Д.Солонго, Ш.Цогтоо нарын хэнийх нь оронд санал болгосон талаарх Улсын дээд шүүхийн албан ёсны байр суурь, саналыг тодруулан ирүүлэхийг хүссэн. Тус шүүхийн Тамгын газрын даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч С.Амардэлгэр “Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнийг холбогдох хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу үүрэгт ажлаас нь чөлөөлөх, томилох бүрэн эрх УИХ-д хадгалагдаж байна” гэх утга бүхий хариуг ирүүлсэн болохыг Ө.Шижир дарга танилцуулав.
Цэцийн гишүүнийг чөлөөлүүлэх саналыг УИХ-д ирүүлсэн бол Хууль зүйн байнгын хороо энэ асуудлыг долоо хоногийн дотор хэлэлцэн санал, дүгнэлт гаргаж нэгдсэн хуралдаанд оруулна гэсэн маш тодорхой хуулийн заалтыг зөрчиж, Улсын дээд шүүхээс Ш.Цогтоог чөлөөлүүлэх санал гаргаагүй, түүнчлэн Ш.Цогтоог чөлөөлөх асуудлыг Хууль зүйн байнгын хороогоор хэлэлцэж санал, дүгнэлт гаргаагүй байхад чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар шууд хэлэлцэн шийдвэрлэсэн төрийн ажлын үндсэн зарчимд огт нийцэхгүй байна гэж хоригт дурджээ.
Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан УИХ-ын гишүүн Ж.Сүхбаатар, Ш.Адьшаа, Н.Алтанхуяг, Б.Пүрэвдорж, Ц.Мөнх-Оргил, Д.Ганбат нар асуулт асууж, байр сууриа илэрхийлсэн.
УИХ тодорхой албан тушаалтныг томилж буй шийдвэрт Ерөнхийлөгч хориг тавих нь оновчтой эсэх дээр тал бүрдээ тунгаах нь зүйтэй гэдэг байр суурийг Ж.Сүхбаатар гишүүн илэрхийлж байв. Үндсэн хуулийн биелэлтэд дээд хяналт тавих, түүний заалтыг зөрчсөн тухай дүгнэлт гаргах, маргааныг магадлан шийдвэрлэх бүрэн эрхтэй Цэцийн есөн гишүүний гурвыг УИХ, гурвыг Ерөнхийлөгч, гурвыг Улсын дээд шүүхийн санал болгосноор УИХ томилдог. Гэтэл Ерөнхийлөгч ийм байдлаар буюу өөрийн санал болгохоос бусад зургаан гишүүний томилгооны шийдвэрт хориг тавих хэлбэрээр оролцох юм бол Үндсэн хуулийн цэцийн ажилд нөлөө тогтоох гэж байна гэсэн эрх зүйн гаргалгаа хийж болохоор байна хэмээн тэрбээр хэлсэн. Төрийн эрх мэдлийн хяналт тэнцлийг алдагдуулахуйц нөхцөл үүсгэж болохгүй гэж үзэж байгаагаа Ж.Сүхбаатар гишүүн илэрхийлээд холбогдох тайлбарыг хэлсэн.
УИХ-ын баталсан хууль, бусад шийдвэрт бүхэлд нь буюу зарим хэсэгт Ерөнхийлөгч хориг тавихаар хуульд заасныг ЕТГ-ын дарга дурдав. Түүнчлэн энэ удаа хэн нэгэн хүний томилгоотой холбогдуулж Ерөнхийлөгч хориг тавиагүй гэдгийг Ө.Шижир дарга онцлоод “Чөлөөлөгдөх болзол хангасан хоёр гишүүний хэнийг нь чөлөөж байгаагаа Улсын дээд шүүх санал дээрээ тодорхойлоогүй байгаа” гэдэг хариултыг өгсөн.
Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүдийн томилгоотой холбоотой шийдвэрийнхээ хууль зүйн үндэслэлд анхаарахгүйгээр, улс төр гэж хандаад байгаа гэх шүүмжлэлийг Ц.Мөнх-Оргил гишүүн хэлж байлаа. Томилгооны хугацаа нь дуусаад 1.4 жил болсон дээрх гишүүдийг чөлөөлөх, орны томилгоог хийхээс өөр аргагүй нөхцөл байдалд УИХ байгаа бөгөөд өнгөрсөн хугацаанд Улсын дээд шүүхэд үүнтэй холбоотой шаардлагыг тогтмол хүргүүлсээр байсныг хуралдааны үеэр дурдав. Нөгөөтэйгүүр, Улсын дээд шүүх ч Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнд нэр дэвшүүлэх үйл явцыг дүрэм журмаараа явуулсны үр дүнд олонхын санал авсан нэрийг ирүүлснийг анхаарах нь зүйтэй гэв. Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнээс чөлөөлөгдсөн Ш.Цогтоогийн асуудлыг Хууль зүйн байнгын хороо хэлэлцээгүй гэх буруутгал нь үндэслэлгүй бөгөөд өнгөрсөн хугацаанд Байнгын хороо томилгоог хэлэлцдэг байсан туршлагыг эргэж харах, шаардлагатай бол баримтуудыг нягтлахыг санал болгов.
Чөлөөлөх, томилох асуудлыг нэг бүрчлэн яриад, чуулганы хуралдаан дээр томилох нь дэмжигдэхгүй, чөлөөлөх нь дэмжигдэх юм бол орон гарах асуудал үүснэ. Тиймээс төрийн ажлын залгамж чанарыг хангах үүднээс Цэцийн гишүүнээр томилохыг дэмжсэн тохиолдолд чөлөөлөх асуудлыг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хамт шийдвэрлэдэг дэгтэйг УИХ-ын гишүүн Ц.Мөнх-Оргил тайлбарлалаа. Харин Цэц дээрх тодорхой нэг маргаан, асуудалтай холбогдуулж гишүүдийг нь чөлөөлсөн гэж тайлбарлаж байгаа тохиолдолд Цэцийн гишүүний үйл ажиллагаа, оролцсон маргаан бүрийг эцэслэхийг хүлээж хэнийг нь чөлөөлж чадахгүй, Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүд чөлөөлөгдөхгүй байх нөхцөл үүснэ гэдгийг тайлбарласан.
Хэлэлцэж буй асуудлаар холбогдох тодруулгыг хийх шаардлагатай гэдэг үндэслэлээр УИХ дахь АН-ын бүлэг тав хоногийн завсарлага авах саналыг УИХ-ын гишүүн, тус бүлгийн дарга Д.Ганбат танилцуулсан. Байнгын хорооны дарга С.Бямбацогт УИХ дахь АН-ын бүлэгт уг асуудлаар нэг хоногийн завсарлага өглөө.
