-Анхнаасаа дөрвөн хүүхдэд хандив цуглуулж авч өгсөн байр. Албан ёсны эзэмшигч нь мөн л бол эзэмшээд явж байх ёстой. Тэр байрыг захиран зарцуулан эрх нь тэр дөрвөн хүүхдэд байх ёстой. Анхнаасаа миний албан ёсны байр суурь ч ийм байсан. Тэр хүүхдийн нэр дээр шилжүүлчихээр нь би орхисон. Тэр байрыг засаж тохижуулж өгөөд, сургууль соёлыг нь хөөцөлдөж эхэлсэн. Тэгсэн цаг үе нь л давхацсан юм билээ л дээ. Тийм зүйл болсныг би мэдээ ч үгүй. Гол нь өөрөө орхигдсон байсан сэдвийн талаар “Өмнө нь намайг сэвсэн, гөвсөн” гэх мэтээр маш бүдүүлэг хэллэгээр хэлж байна лээ. “Тэр залуу намайг гүтгэсэн, ард нь хэн байсныг мэдсэн. ХҮН намын тролл” гэх мэтээр есөн шидээр хэлнэ лээ. Үүн дээр нь би хувь хүнийхээ хувьд “Би анхнаасаа эхэлсэн зарчим улс төрийн үүднээс хийсэн зүйл биш. Надад улс төр хийх сонирхол алга” гэсэн зарчмаар ярьсан. Хувийн хаягтаа ч би тэгж нийтэлсэн. Нам жим болсон сэдвийг өөрөө сөхөөд, өөрөө хүнийг хардсан үүднээс гүтгээд байгаа нь УИХ-ын гишүүн хүнийхээ хувьд ёс зүйгүй л үйлдэл юм л даа. 

-Сүүлд гэрчилгээг нь дөрвөн хүүхдийн нэр дээр шилжүүлж өгсний дараа би эгчтэй нь, дөрвөн хүүхэдтэй нь уулзсан. Хоёр дүү нь сургуульд орж чадаагүй байсан. Юу болсон талаар тодруулаад асуусан чинь гурван дүүг нь Зүүн хараа руу дотуур байртай сургууль руу шилжүүлсэн байсан. Өөрөө хүртэл тэр талаар ярьсан байсан. Эхлээд хоёр багш байснаа сүүлд нь хоёр оюутан болсон. Тэгснээ багш нарынх нь хүүхдүүд гэх мэтээр яриа болгон дээрээ өөр өөр зүйл яриад байгаа. Энэ бол ямар ч логикгүй зүйл. Харах хүнгүй байсан болохоор хүүхдүүдийг харах хүнтэй газар руу явуулсан. Эгч нь байхгүй алга болсон гэснээ сүүлдээ тэр хоёр хүнтэй цуг амьдарсан болгож ярьсан. Энэ нь өөрөө ёс зүй болоод хууль дүрмийн хувьд хууль бус зүйл. Хүний байрнаас өөрийг нь хөөж гаргаад, өөр хүн байлгана гэдэг нь УИХ-ын гишүүн хүний хувьд хууль зөрчсөн үйлдэл болоод ёс зүйгүй үйлдэл мөн биз. Том эгч нь өөрөө хэлж байгаа юм. Ирэх гэхээр оруулдаггүй. Түлхүүр нь өөрт нь байхгүй. Сүүлдээ эгчээ би гэртээ оръё гэж гуйсан байгаа юм. Тэгээд очсон тэнд нь хоёр хүн байсан. Манай тэр охины мэдсэнээр хоёр багш байсан гэсэн. Тэр хоёр багш нь хаана ажилладаг, юуны багш гээд бүгдийг нь мэдсэн. Гишүүн өөрөө болохоор гурван янзаар яриад байдаг. Өөрөө тэр талаар тайлбараа өгөх байх. Багш ч юм уу, багшийн хүүхэд ч юм уу, оюутан ч юм уу. Миний байр суурь бол хүн ёсны үүднээс гадна тэр нь хууль зөрчсөн үйлдэл шүү дээ. Хүнийг өөрийнх нь эзэмшдэг байрнаас тусалж байгаа нэрээр хөөж гаргасан. Би авч өгсөн юмаа өөрөө мэднэ. Хөөж гаргаад ядарсан хоёр багшаа оруулна гэж өөрөө амаараа хэлсэн шүү дээ. Би үүнд их цухалдаж байгаа. Энэ бол маш буруу үйлдэл. Энэ бол хангалттай хууль зөрчсөн үйлдэл мөн шүү дээ. 

-80 сая орчим төгрөг хандиваар цугласан гэдэг нь үнэн. Би өөрөө ч хандивт оролцож явсан. Тэр хүн хэнээс, хаанаас, яаж олж өгснийг нь би сайн мэдэхгүй. Энэ бол хандив учраас үлдэгдэл нь ч гэсэн хандив гэж орж ирсэн байх. Түүнийг нь би сайн мэдэхгүй байна. Мэддэг шалгадаг хүмүүс нь шалгах байх. Гол нь ингээд авчихсан байрыг өөр хувь хүн дээр шилжүүлснээ тайлбарлахдаа гч нь эвгүй л гэнэ. Зарж үрээд идчихнэ л гэнэ. Тэр хүнд хандиваар нэгэнт аваад өгчихсөн. Тэр хүн зарж, үрж, иднэ үү өөрийнх нь эрхийн асуудал шүү дээ. Үүн дээр өөрийгөө зөвтгөөд, тэр олон багш нарын хандиваар цугласан мөнгийг өөрийнхөө хамаарал бүхий хүнд шилжүүлсэн байсан. Тэр нь нотлогдсон шүү дээ. Энэ талаар нь хөндөөд явтал таг алга болчхоод нэлээн юм болж байж шилжүүлсэн шүү. Нэг дэхь өдөр шилжүүлнэ гэж байснаа явсаар байгаад тав дахь өдөр шилжүүлсэн билүү дээ. Хуулийнхаа хүрээнд ярихад л дандаа хууль зөрчсөн үйлдлүүд байгаа юм. Тэгэхээр УИХ-ын гишүүн, хууль тогтоох дээд байгууллагын хүн ийм зүйл хийгээд, зүгээр хүн чанар ярьж, хүүхдүүдийг элдвээр хэлж, зүхээд байх нь зөв үү. Үүн дээр бол маш эсрэг байр суурьтай л байгаа. 

-Хувийн дансандаа биш л дээ. Өөрийн хамаарал бүхий этгээдэд шилжүүлсэн. Үйлдвэрчний эвлэлийн хорооных нь дарга Мөнхбаатар гэж хүний данс руу шилжүүлсэн. Тэр хүн одоо ч тэр ажлаа хийгээд явж байгаа. Тэр хүн тэр мөнгийг яасныг сайн мэдэж байгаа. Түүнийг шалгавал гараад л ирнэ. Ямар дансаар яаж авсан, юунд зарцуулсныг нь шалгахад гараад ирнэ. 25 сая төгрөгийг тэр хүн зарцуулаад байхгүй болгосон байсан нь үнэн. Тухайн үед байр авч өгөх процесс эхлэхэд ч тэр 100 сая төгрөг болгож өсгөдөг нь ч Мөнхтуяа гишүүний өөрийнх нь буруу. Тухайн үед цугласан 80 сая төгрөгөөр байр авчих боломж байсан. Тухайн үеийн нэг өрөө байрууд тийм ханштай байсан шүү дээ. Тэгээд яг авах гэсэн чинь мөнгө нь байхгүй болчихсон болохоор л авч болох арга хэмжээг тэр үед авсан. Хамааралтай хүмүүс рүүгээ хандиваар цугласан мөнгөнөөс шилжүүлсэн нь үнэн. Хандив цуглуулсан данснаас захиран зарцуулах ганц эрх нь өөрт нь байсан. Өөрөө Мөнхбаатар багшид өгсөн үү, ямар дансанд өгсөн юм мэдэж байгаа. Өөрөө сүүлд телевизэд өгсөн тайлбартаа “Би Үйлдвэрчний эвлэлдээ зарцуулсан” гэсэн байсан. Бид өчнөөн ажил хийсэн ч гэнэ үү. Тэгж болохгүй шүү дээ. Тэр чинь тэг гэсэн үг ерөөсөө биш. Хэрвээ тийм байдаг бол Үйлдвэрчний эвлэл нь өөрөө татан буугдах ёстой. Хууль бус зүйл хийж байна шүү дээ. Тэр чинь татвараа төлсөн багш нарын мөнгөөр цалинжих ёстой. Үг болгон нь дандаа зөрдөг. Логикийн алдаатай зүйлүүд яриад яваад байхад нь Ёс зүйн хороо нь ч авч хэлэлцдэггүй. Түүнийг би гайхаад л байгаа.

-Өгсөн. Том эгч нь өөрийнхөө нэр дээр шилжүүлж авсныхаа дараа над дээр ирсэн. Маш их баярлалаа гээд хэлсэн. Би ч өөрөө түүнд маш их баярласан. Яагаад гэхээр энэ дөрвөн хүүхэд маань ямар ч байсан орох оронтой, хэн ч хөөгөөд гаргах эрхгүй боллоо. Одоо л харин дөрвөн хүүхэд маань яаж амьдрах нь өөрсдийнх нь ухамсрын асуудал болж хувирна. Нэр дээр нь шилжүүлж өгсөн нь үнэн. 

-Би түүн дээр зарчмын шаардлага тавьсан. Тэр байранд анх орохдоо бүх тавилга нь бүрэн биш, хоосон байранд ганц нэг буйдан, ширээ тавиад л оруулсан юм. Миний дотроо бодож байсан зүйл нь илүү туслаад, айл шиг айл болгочих юм сан гэж. Хоёрдугаарт, одоогоос хэдэн жилийн өмнө юм дээ. 4-5 жил болчхов уу даа. Нэгэнт хөдөлж эхэлсэн юм чинь үлдсэн юмыг нь гүйцээж авч өгье. Супер засвар гэж ярьдаг шүү дээ. Тэгж засаж өгье гэж бодож байна. Тухайн үед бид тийм засвар хийгээгүй. Ерөнхийд нь засаад өгчихсөн. Одоо бол супер засвар хийгээд, албан ёсоор түлхүүрийг нь гардуулъя. Тэр айлын эзэн шиг нь л байлгая гэсэн бодолтой байгаа. Тэр хоёр хүн тодорхой хугацаанд тэр байранд нь амьдарсан нь үнэн. Миний зарчмын байр суурь үнэхээр ухамсартай хүмүүс бол амьдарсан хугацааныхаа зардлыг тэр хүүхдүүдэд өгчих өө л гэсэн юм. Энэ хүүхдүүдийн байрны засвар, юманд нь нэмэрлэе л гэсэн. 

-Шийдэгдээгүй. Бага дүү нь бол болчихсон. Хоёр дунд дүү нь шийдэгдээгүй. Харьяаллын сургуульд нь өгөх гэхээсээ илүү боломжуудыг харж байгаа. Хувийн сургуулиудтай уулзаад явж байна. Өнөөдөр нийгэмд ингэж их сенсац болчихсон. Харьяаллын сургуулиуд нь мэдэж байгаа. Энэ хүүхдүүдийн сэтгэл зүйд ямар байх вэ. Гадуурхал байвал яах вэ. Үүн дээр би жаахан хашир хандаж байгаа. Хаашдаа хагас жил өнгөрчихлөө. Тэгэхээр яарах хэрэггүйгээр ул суурьтай, урт хугацаанд сурах сургуулийг хайж байна. Хувийн сургуулиудтай нэлээд уулзаад явж байна. Тэгэхээр үүн дээр гайгүй шийдвэр гарах байх. Би өөрөө боловсролын салбарт ажиллаж байсан хүн болохоор. 

-Ц.Мөнхтуяа гишүүнд хандаж хэлэхэд багш болон хүүхдүүдийн нэрийг барьж боловсролоор улс төр, шоу хийхээ болих хэрэгтэй. Багшийн нэр хүндийг жинхэнэ унагаад байгаа хүн нь та. Боловсролын салбарыг самарч дуусаж байна. Ямар ч шийдэл байхгүй. Зүгээр л улс төрийн попролт хийгээд, боловсролын салбараас уг нь хол баймаар байгаа юм. Дээр нь энэ хүүхдүүдийн талаар дахиж битгий яриа өгөөрэй. Энэ хүүхдүүд нам жим болоод амьдрах гээд явж байхад нь өөрийнхөө арьсыг хамгаалаад, одоо болтол алдаагаа ухаарахгүй хангалттай ойлгохоор хэллээ. Өөрийнхөө эргэн тойронд хүрээлсэн хүмүүсийнхээ вакумд орчихсон, хөөсөн дунд нь амьдраад байна. Багш, боловсрол, хүүхэд гэсэн сэдвээр дахиж битгий шоу хийгээрэй гэж хэлмээр байна. Ер нь цаашид УИХ-ын Ёс зүйн хороо нь энэ талаар мэддэг бол хариуцлага тооцох хэрэгтэй. Мэддэггүй л юм шиг байна лээ. Энэ бол ёс зүйн маш том алдаа. Хүүхэд, багш, боловсрол гэдэг улсын аюулгүй байдал юм аа. Хамгийн чухал зүйл. Миний хувьд ямар нэгэн нам эвслийг дэмждэггүй. Одоо болтол ямар нэгэн улс төрийн намын харьяалалгүй. Монголын ирээдүй болсон хүүхдүүд, боловсролын салбарт сайн зүйл хийж байгаа хүнийг бол нам харгалзахгүй дэмждэг. Ийм л байр суурьтай байна. Миний ард хэн ч байхгүй. Би өөрөө л байгаа. 

-Би сайдтай нэг ч удаа “Сайн байна уу” гээд мэндэлж үзээгүй. Уулзаж үзээгүй. Тэр хүн боловсролын төлөө сайн зүйл хийвэл би дэмжинэ. Муу зүйл хийвэл би хангалттай эсэргүүцнэ. Тэр хоёр хүний хооронд асуудал байсан үгүйг би мэдэхгүй. Түүнийг нь сүүлд л судалж мэдлээ. Тэгсэн Байнгын хороон дээрээ л хэрүүл хийсэн юм билээ л дээ. Шинэ монгол сургуультай холбоотой асуудлыг нь сөхсөн чинь намайг гараад ирсэн гэж байгаа юм. Би түүнийг нь мэдээгүй. Нэг зүйл хэлэхэд би Галаа багштай эртний танилууд. Галаа багшийн тэр Сайн сургууль гэдэг төсөл нь энэ Засгийн газар биш өмнөх Засгийн газар Л.Энх-Амгалан сайдын үед хийгдэж байсан ажил. Тэр 60-аад сургууль дээр хийгдээд, орон нутгаар ч явж байсан. Галаа багшийг тэр хөтөлбөрөө хийгээд явж байхад би Ном гэж хөтөлбөр хэрэгжүүлээд явж байхдаа өчнөөн хөдөө таарч байсан. Хийсэн сайн зүйлийнх нь талаар ярилцахад ийм ийм сургууль дээр би өөрөө зардлаа гаргаад, менежментээ хийж байна гэсэн. Тэр сургуулиуд нь үнэхээр сайжирчихсан. Яваад үзэх хэрэгтэй. Ингээд нэгнийхээ хийсэн сайн ажлыг дараагийн Засгийн газар нь дэмжээд л явдаг. Үүн дээр би жишээ нь Наранбаяр сайдаас өөр хүн гарч ирсэн ч дэмжих л асуудал байсан байх. Харамсалтай нь нэг газар ажиллаж байсан нь өөрт нь төвөг болсон байх гэж ойлгогдсон. Түүнийгээ Засгийн газар, УИХ нь шаргуулдаг газраараа шалгуулна биз. Би Галаа багшийн сайн менежмент гэдэг төслийг сайн мэднэ. Тэр бол өнөөдөр манайд хэрэгтэй л төсөл. Түүн дээр ашиг сонирхлын зөрчил байсан үгүйг би сайн мэдэхгүй. Түүнийг шалгадаг газар нь шалгах байх. Тэгээд яг цаг үе давхцалаас болоод намын тролл ч гэнэ үү, нэг ийм сонин сонин үгнүүд хэлээд байгаа нь гишүүн хүний ёс зүйд бүдүүлэг л гүтгэлэг юм. Тэглээ гээд би үндсэн зарчмаасаа ухрахгүй. Миний туйлын зорилго бол хүүхдүүдийн боловсрол болоод өнөөдрийн монголын багш нарын нэр хүндийн талаар анхнаасаа ч хичээж ирсэн. Өнөөдөр ч хичээж ажилласаар байгаа.