Цөлжилт, хуурайшилттай тэмцэх Дэлхийн өдрийг жил бүрийн зургаадугаар сарын 17-нд тэмдэглэж байхаар НҮБ-ын Ерөнхий ассамблей 1995 оны нэгдүгээр сарын 30-нд зарласан юм. Дэлхийн улс орнууд цөлжилттэй тэмцэх, цөлжилтийн эрчийг сааруулах зорилгоор 1994 онд “Ган цөлжилтөнд ноцтой нэрвэгдэж буй орнууд цөлжилттэй тэмцэх тухай” НҮБ-ын конвенцийг 1994 оны зургаадугаар сарын 17-нд баталсантай холбоотойгоор уг өдрийг бий болгожээ.
Цөлжилт нь зөвхөн нэг улс орны асуудал биш
НҮБ-ын Хүрээлэн буй орчны хөтөлбөрийн дагуу дэлхийн хуурай газрын дөрөвний нэг нь цөлжих аюултай тулгараад байна. Цөлжилт нь зөвхөн нэг улс орны асуудал биш бөгөөд газрын доройтолд өртсөн бүс нутаг дэлхийн эх газрын 42 хувийг эзэлж байна. Цөлжсөн бүс нутагт 1.5 тэрбум орчим хүн оршин суудаг бөгөөд тухайн ард иргэдийн амьжиргаа, эрх тэгш байдлыг бууруулах зэрэг эдийн засгийн сөрөг үр дагавар ихтэйд тооцогдож байна. Улмаар цөлжилтөөс үүдэн гарах хор хохирол дэлхийн хэмжээнд жилд 42 тэрбум ам.долларт хүрчээ. Энэ асуудалд 100 гаруй орны тэрбум орчим хүмүүсийн амьдран тогтнох эх сурвалж аюул учраад байна.
Хуурайшилт ихтэй Монгол оронд цөлжилт номер нэг асуудал
Конвенцид Монгол Улс 1996 онд нэгдэж, 2010 онд Цөлжилттэй тэмцэх үндэсний хөтөлбөр, 2012 онд Хөрс хамгаалах, цөлжилтөөс сэргийлэх тухай хуулийг батлан гаргажээ. Хуурайшилт ихтэй Монгол орны хувьд цөлжилтийн асуудал төр засгийн түвшинд онцгой анхаарах шаардлагатай асуудлын нэг болоод буй.
Монгол орны нийт газар нутгийн 76.8 хувь буюу ерөнхийдөө их, бага хэмжээгээр цөлжилтөд өртсөн гэх тоо мэдээлэл ч бий. Үүнд байгалийн хүчин зүйлээс гадна хариуцлагагүй уул уурхай, бэлчээрийн талхагдал хамгийн хүчтэй нөлөө үзүүлж байгааг сүүлийн үеийн судалгаа шинжилгээний дүн илэрхийлэх болсон.
НҮБ-ын Цөлжилттэй тэмцэх Конвенцийн газраас дэвшүүлсэн 10 жилийн стратегийн зорилттой уялдуулан Монгол Улсын Засгийн газар Цөлжилттэй тэмцэх үндэсний хөтөлбөрөө шинэчлэн хэрэгжүүлж байна. Тухайлбал, “Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалд-2030”-д цөлжилтөд өртсөн газар нутгийг 10.2 хувиар бууруулахаар тусгажээ. Ингэхдээ 2030 онд нийт газар нутгийнхаа 30 хувийг тусгай хамгаалалттай газарт хамруулах зорилтыг БАОЖЯ дэвшүүлсэн байна.
Та цөлжилттэй хэрхэн тэмцэж байна вэ?
Францын эрдэмтэн Келлер 1923 онд цөлжилтийг тодорхойлохдоо: “Бэлчээрийн хэт их ашиглалтаас үүдэн бий болох ургамалын бүрхэвчийн өөрчлөлтийг цөлжилт гэнэ” гэжээ.
Цөлжилт гэсэн ойлголтыг элсний нүүдэл төдийгөөр төсөөлж, зөвхөн говьд л бий болдог, орон нутгийн үзэгдэл хэмээн уншигч та ойлгож байгаа бол эндүү энэ ойлголтоос яг одоо татгалзаарай. Тиймээс зөвхөн хэсэг газар мод тарьж, элсний хаалт барих зэргээр цөлжилттэй тэмцэж байна.
Цөлжилтийг багасгах хамгийн энгийн арга бол:
Нэн түрүүнд мод тарих юм. Үүнийг шинжлэх ухаанаар нэгэнт нотолчихсон. Эрдэмтдийн үзэж байгаагаар 100 га талбайг ойжуулахад хур тунадас татах шидтэй аж. Мод хөрсийг шаардлагатай чийг, амин дэмээр үргэлж тэтгэж байдаг. Ой мод тарьж ургуулсанаар элсний нүүдлийг зогсоож, ургамал ургах нөхцлийг бүрдүүлж, газрын чийгийг хадгалан ашиг шимийг нь ч өөрсдөө хүртэх боломжтой юм. Модыг уул уурхайн үйл ажиллагаа явуулж буй нутаг дэвсгэрийн ойр орчмын сум, баг, бэлчээрт, эсвэл нөхөн сэргээлт хийснийхээ дараа говь, цөлийн бүсэд тэсвэртэй жигд, захуй, харгана, бударгана, хайлаас, заг зэрэг ургамалыг тарьж болно.
