Зурхайч Л.Тэрбиштэй ярилцлаа.
-Энэ жил шинийн нэгэнгүй гэсэн. Тэгэхээр хүмүүс шинийн хоёрондоо зүг, мөрөө гаргах уу. Шинийн хоёронд зүг мөр гаргах ёс өөрчлөгдөх зүйл бий юу?
-Дэлхийн дагуул сар хэмээх эрхэс нэлээд адармаатай хөдөлгөөнтэй. Бүдүүнээр томьёолбол бүр жигд хөдөлгөөнтэй биш. Билгийн тооллын шинэ жилийн эхний өдөр шинийн хоёрын сар харагдана гэсэн үг. Шинэ жилийн анхны өдөр л мөрөө гаргадаг нь нийтийн тогтсон ёс юм.
-Сарны хэлбэр дүрсээр хүмүүс шинийн нэгэн, хоёрон гэж ялгадаг. Шинийн нэгэнгүй гэхээр битүүний дараа шууд шинийн хоёрны сар гарах уу? Түүнийг хэрхэн ялгах вэ?
-Сарны хэлбэр дүрсийг сайн мэддэг хүмүүст хоёрны өдрийн сар харагдана. Нар, сараа шинжиж сурсан хүмүүст асуудалгүй дээ.
-Битүүлэх ёсыг хэрхэн үйлдэх ёстой вэ. Зурхайн ухаанд буусан ном журмаар нь тайлбарлаж өгөөч?
-Битүүлэх ёс журмыг билгийн тооллоор тайлбарладаггүй юм. Өөр өөрийн нутаг оронд өтгөсөөс дамжин ирсэн зан үйлээ хийдэг ёстой.
-Шинийн хоёронд золголт хийдэггүй гэж зарим хүмүүс ярьдаг. Шинийн нэгэнгүй тул золгох ёсоо хэрхэн үйлдэх вэ?
-“Сохор нохой дүйвээнээр, соотон халтар чимээнээр” гэдэг. Миний мэт өвгөдөд “мэдээгүй”-чүүдийн яриа сонин биш. Энэ ертөнцөд эртнээс тогтож ирсэн жам ёсон буй. Хоёрны өдөр өмнө дурдсанчлан хотлоор тогтсон зан үйлээ хийсээр ирсэн юм. Хийх ч болно. Хэв ёсноос гажигчид нөгөө “хүний эрхээрээ” дургицгаана биз дээ.
-Үхэр хөтөлсөн хүүгээр монголчууд ирэх жилийнхээ өнгийг шинждэг. Могой жилийн өнгө хэрхэн буусан бол?
-“Энэ жилийн “Шороон үхэр” нь амаа хамхин сүүлээ баруун тийш шарвасан үхрийн толгой нь ногоон, ходоод нь улаан, бие нь улаан, эвэр, сүүл, чих нь хөх, омруу нь цагаан, дөрвөн шийр ногоон. Үхэрчин нь ногоон дээлтэй, цагаан бүстэй, мяндсан шилбүүр барьсан, зүүн гутлаа өмсөж, баруун гутлаа зүүн талдаа хавчуулсан, үс нь хоёр чихний ар руу хийссэн шар царайтай залуу хүмүүн үхрийнхээ өмнө гүйж явна. “Шороон үхэр”-ийн шинжээр ард олон амгалан, адуу мал тэргүүтэнд ширүүвтэр, жилийн дундуур гандуу, хур ус татруухан, өвгөдөд ширүүвтэр, өргөн олноо ширүүн жил болно.
-Үхэр хөтөлсөн хүүг зурхайн ухаанд хэрхэн зурдаг вэ. Сар шинэ тэмдэглэдэг улс орнуудад адилхан ирэх жилээ ингэж зурж шинждэг үү?
-Хүүг зурдаг юм биш. Хүй олны явдал мөрийг үхэрчнээр илэрхийлдэг юм. Тэр нь хөгшин, залуу, хүүхэд хэмээх гурван зүйлээр илэрхийлэгддэг юм аа.
-Энэ жил өвлийн сар илүү гэх. Энэ нь ердийн үзэгдэл үү, ховор үзэгдэл үү. Тэдэн жилийн давтамжтай гэх мэт зүйл бий юу?
-“Гэх” гээд байх зүйлгүй. Гэгээн орчлонгийн жам ёсоор болдог юм. Товчоор хэлбэл тухайн үеийн байгаль цаг агаарын үзэгдлийг илэрхийлдэг юм аа.
-XVII жарны “Буян үйлдэгч” усан бар жил, "Үзэсгэлэн болгогч" хэмээх туулай жил, “Хилэнт эх хэмээх модон луу жил, “Элдэв эрдэнэт” хэмээгч модон могой жил гэх мэтээр жилүүдийг нэрлэжээ. Эдгээр нэрийг хэрхэн оноодог юм бол. Зурхайн ухаанд энэ нь өөр өөрийн онцлогтой юу?
-Ямар ч зүйлд нууцлах, эрхэмлэх, чухалчлан чин дотно хүндээ илэрхийлэх зүйл байдаг юм. Чиний асуугаад байгаад ёгт нэр гэдэг юм. Цаанаа тодорхой утга учрыг илэрхийлнэ.
-XVII жарны “Элдэв эрдэнэт” хэмээгч модон могой жилийн үр нийт монголчуудад ямар жил байх вэ?
-Эе эеэ хичээвэл ихээхэн өгөөжтэй жил айсуй. “Ноёд хэрэлдвэл ногоо ургадаггүй” гэдэг юм манай өтгөс. Түүнийг дээр дооргүй санавал болчихно доо.
С.ОТГОНБАЯР
2025-02-19
Ард олон амгалан гэчихээд өргөн олонд ширүүн гээд байх юм. Юу гэж ойлгох юм бээээээээээ.
Зочин
2025-02-19
Юун хэгжүүн өвгөн бэ? Шинийн 2 нд золгодоггүй л гэдэг бснда. Ард олонд сайн гэх юм. Өргөн олонд ширүүн ч гэх шиг. Өргөн олон гэж хэн юмбэ
2025-02-19
Ямар хаашаа юм бэ энэ зурхайч лам нар чинь янз бүрээр хэлээд байх юм өөрсдийгөө хичээж явцгаая
2025-02-19
нэг амьсгааргаар2 янз яриад юугэж олйгох вэ амгалан байлгүйдээ
Ганаа
2025-02-19
Уг нь энэ ац чинь нэг их сургуулийн багш магш юм гэсэн биз дээ, сда. Ингэж ч явах гэж дээ
Зочин
2025-02-19
Хүнийг доромжилж болохгүй. “Тэр ац !мац !”гээд байгаа нөхөр энэ хүний ухааныг мэдэхгүй байж яагаад доромжилж байна вэ? Харин чи өөрөө он тоолол гэж юу байдгийг мэдэх үү ? Яаж тоолж явдгыг мэдэхгүй байж дуугүй хараад судлаж сурч авсан дээр байх даа.!!!
Geegii
2025-02-19
Ямар хэг ёг хариулт өгдөг юм бэ дээ
Зочин
2025-02-19
Юун хэгжүүн өвгөн бэ? Шинийн 2 нд золгодоггүй л гэдэг бснда. Ард олонд сайн гэх юм. Өргөн олонд ширүүн ч гэх шиг. Өргөн олон гэж хэн юмбэ
9
2025-02-19
Чам мэт нь энэ хүмүүнийг шүүмжилдэггүй юм шүү. Чи саяхан цагаан сараа эмээ, өвөөтэйгөө тэмдэглэчихсэн энд юу хийж яваа юм.
2025-02-19
Харин тийн бүр нэг хэгжүүн бас ууртай байгаа санандлаа юунд ундууцана вэ
Зочин
2025-02-19
Монголчууд энэ хүний зурхайг дагаж байгаа. Их учир битүүлэг хариултууд хэлээд. Шинийн нэгэнгүй гээд буруу тооцоолол юм биш үү.
Зочин
2025-02-19
Ямар муухай ойлгомгүй тодорхойгү хариулдаг юм бэ?
2025-02-19
Хэтэрхий их өөчлөөд байхаар хэцүү байдаг байлгүй дээ. Ном эрдмийг нь судалж мэдсэн хүний үгийг дагахад юу нь буруудах аж. Бид хүний үг сонжиж доош нь хийх хандлага хэтэрчихсэн , өөрсдөө юу ч мэдэхгүй харанхуй бүдүүлгийн туйл болчихоод байгаа. Энэ маань хүнд хөнгөхөн ашиглагдаад байх шигээ.
2025-02-19
Биеэ тооцчихсон балай амьтан бэ
2025-02-19
Бүүр зөнөчихсөн юм уу өөр залуучууд зурхай зурдаггүй юм уу хэдэр ёдор гэсэн балай өвгөн бэ
Эрдэнэбилэг
2025-02-19
Энэ өвгөн дээд тэнгэрлүүгээ явж байж зурхай зөв голдрилд оо орох байхдаа
2025-02-19
Ene hvn bvr zunutsiin bishvv chaawaas yuu ch yariad bgan. Yadjaahad yuun muuhai aashtain be dee kkk.
Зочин
2025-02-19
Хүнийг доромжилж болохгүй. “Тэр ац !мац !”гээд байгаа нөхөр энэ хүний ухааныг мэдэхгүй байж яагаад доромжилж байна вэ? Харин чи өөрөө он тоолол гэж юу байдгийг мэдэх үү ? Яаж тоолж явдгыг мэдэхгүй байж дуугүй хараад судлаж сурч авсан дээр байх даа.!!!
2025-02-19
энэ одоо худалаа үнэн календарь зараад овоо мөнгөтэй болчиж
Зочин
2025-02-19
Сугар гараг гэхээр хэд дэх өдөр юм гээд самуураад байдаг байж энэ эрдэмтэй хүний зурхайг дагавал дагаад боливол болиоч. Тэнэг юм асуугаад байхаар тэгж л хариулна ш дээ ккк.
цэвэгмэд
2025-02-19
Ёгт ойлгодоггүй хүн ёроолгүй савтай адил
Hhhh
2025-02-19
Зөнөг өвгөн бэ? Нэг бол гариг эрхэсийн хөдөлгөөн гэснээ буруудаад ирхээр нь өвгөдийн ёс заншил жам нтр гэх шиг зүгээр л луйварчин л байна
Их Монгол
2025-02-19
Асуултад нь тааруулж хариулж бна зөв л дөө. Буруутгаад байгаа нөхдүүд энэ буурай шиг болчоод муулаарай даа. Юуч мэдкү хоосон толгойтой юмнууд л байх шив
Иргэн
2025-02-19
Тэрбиш гуай тэр үхэр, үхэрчин хүүг хэн зурдагийг хэлээд тайлбарлаад өгчихөд тийм хэцүү юм байх даа?
2025-02-19
Астрологи бол шашинд тулгуурласан ш/ухаан. Астрономид бол сарыг хэдэн мянган жилээр нь тооцоолоод гаргачихсан бдаг. Энэ нь маш боломжтой. Астрономи оо давхар харчих хэрэгтэй тэрбиш гуай... солиорч байхааррр
2025-02-19
Ухаантай сэтгэлтэй мэдрэмжтэй байхгуй бол тэнэг мулгуй мунхаг болно Эрдэм номыг бишэрч ахмад хүнээ хүндэтгэж баймаар бн Хүн болгонд таалагдаж хүн болгоныг таалах албагүй Ёс зүйтэй байцгая
2025-02-19
зурхайч маань өтлөөд хэг ёг түг таг гэсэн хүн болжээ хүн өтлөх ч хэцүү юм даа
2025-02-19
Сайн зурхайч,лам,эмч бүгд л үхдэг юун хэг ёг юм үхэх нь дөхьсөн юм байхдаа
9
2025-02-19
Чам мэт нь энэ хүмүүнийг шүүмжилдэггүй юм шүү. Чи саяхан цагаан сараа эмээ, өвөөтэйгөө тэмдэглэчихсэн энд юу хийж яваа юм.
Зочин
2025-02-19
Шинийн хоёронд золгодоггүй,зүг чиг гаргадаггүй гэдэг. Яагаад ингээд байна аа
ТЭР БИШ
2025-02-19
за хүүхэдүүд минь тахимихаа баас арчаад сурчих эхлээд. Хүүхэд хөгшидэд ширүүн залуусд ээлтэй жил болно.
2025-02-19
Харин тийн бүр нэг хэгжүүн бас ууртай байгаа санандлаа юунд ундууцана вэ
Zochin
2025-02-19
Ah hvv zunchuu yu daa oilgomjtoi helj yriad bdg bsan odo bvvr heg eog hiigeed oilgohod hetsvvhenl bn shvv muhus uhaan muutai ard tvmen chine
Mendsaihan
2025-02-20
Bitii hutsaarai balai owgon mini zvgeer dald orj vz onii when sariin ehen bhgvi bj bolno gejvv blai har owgon zvgeer zailj vz