Монгол түмний өв соёл: Цагаан сарын ёс заншлын тухай
Соёл судлалын ухааны доктор М.Энхбаатарын тайлбарласнаар, Цагаан сар бол монголчуудын түүхэн өв, үндэсний дархлаа болсон зан үйл юм. Энэ баяр нь зөвхөн өргөн дэлгэр тэмдэглэх баяр төдий биш, харин Монгол Улсын тусгаар тогтнол, өв соёл, уламжлалын илэрхийлэл билээ.
Цагаан сарын мэндчилгээ ба малын ерөөл
Монголчууд шинэ оны эхэнд мал сүргийнхээ бэлгэ дэмбэрлийг бэлгэдэж мэндчилдэг. "Даага далантай, бяруу булчинтай, төлөг сүүлтэй, торон бөхтэй, шүдлэн хэрсэнтэй онд мэнд сайн оров уу?" хэмээн мэндчилэх нь хүнээс урьтаж малын мэндийг асуудаг монгол ахуйн онцлогийг илтгэнэ. Энэ нь малчин ардын нүүдэлчдийн амьдралын хэв маягтай холбоотой бөгөөд өвлийг хэрхэн давсныг илэрхийлдэг ажээ.
Цагаан сарын гарал үүсэл
Түүхийн судалгаанаас харахад, Монголчууд Цагаан сарыг эрт үед намар тэмдэглэж байжээ. Энэ нь ан авын соёлтой холбоотой бөгөөд ангийн амьтны тарга хүч гүйцсэн үед баяр ёслол хийдэг байсантай уялдана. Харин Их Монгол Улсын үед буюу 1206-1207 оноос хойш хаврын сард тэмдэглэдэг болсон гэж үздэг. Энэ өөрчлөлт нь Чингис хааны хаан өргөмжлөгдсөн үйл явдалтай холбоотой байж болох юм.
Хоол хүнсний бэлгэдэл
Цагаан сарын зоог бол монголчуудын эртнээс өвлөн уламжилсан ёс заншлыг илтгэнэ. Ууц, өвчүү, хавирга зэрэг махан идээ нь тухайн айл өрхийн тэгш дүүрэн, элбэг хангалуун байхыг бэлгэддэг. Малын махны хэсэг бүрийг тусгай утга агуулгатайгаар өргөж, хүртдэг нь монголчуудын бэлгэдэл зүйг харуулдаг юм.
Цагаан сарын зан үйлийн ач холбогдол
Цагаан сар нь зөвхөн шинэ жилийг угтах баяр төдийгүй, монгол хүний төлөвшил, ахмад настнаа хүндэтгэх ёс, ёс заншлаа дээдлэх үйл явц юм. Энэ үеэр гэр бүл, ах дүүс, төрөл төрөгсөд золгож, хоорондын харилцаагаа бататган, өнгөрсөн жилийн үл ойлголцлоо залруулдаг заншилтай. Мөн эртнээс уламжилж ирсэн уламжлалт тоглоомууд болох шагай, хором, үрчгэр зэргийг тоглон тухайн жилийн өнгийг шинждэг байна.
Дээл хувцасны ёс, бэлгэдэл
Цагаан сарын үеэр монголчууд дээл хувцсаа ёслолын журмаар өмсөхийг эрхэмлэдэг. Энгэр заамаа товчилж, бүсээ бүсэлж, малгайгаа зөв өмсөх ёстой. Учир нь энэ бүхэн төр улсыг хүндэтгэх, ёслолын утга агуулгыг хадгалдаг. Буруу хувцаслах нь оршуулгын зан үйлтэй холбоотой гэж үздэг тул баярын үеэр зайлсхийх ёстой.
Цагаан сарын бэлгэдэл
Энэ баяр бол зөвхөн нэг өдрийг тэмдэглэх үйл явдал биш, харин монгол хүний сэтгэлгээнд гүн гүнзгий шингэсэн уламжлал юм. Малчид малаа бүрэн хотлуулж, жилийн өнгийг шинжиж, ирэх жилийн амьдралын төлөвийг тодорхойлохыг эрмэлздэг. Энэ бүхэн нь Монголын уламжлалт аж ахуй, нүүдэлчин ахуйн өвөрмөц онцлогийг илтгэдэг юм.
Цагаан сар бол монголчуудын эв нэгдлийн илэрхийлэл, өв соёлын баталгаа билээ. Энэ баярыг тэмдэглэх нь зөвхөн ёс заншлаа хадгалаад зогсохгүй, үндэсний дархлаагаа хамгаалах нэгэн чухал үйл явц юм.
